PARAGRAF W SIECI

Projekt rozporządzenia Rady w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii.

1.Wstęp
14 września Komisja Europejska opublikowała projekt rozporządzenia Rady w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii. W ramach ostatnich działań KE zajęła się kwestią wysokich cen energii dotykających obywateli państw członkowskich. Spowodowane jest to wieloma czynnikami, zaczynając od złagodzenia obostrzeń związanych z COVID-19 zeszłego lata (co wywołało ponowne przyśpieszenie gospodarki światowej), po inwazję Rosji na Ukrainę. Nie da się ukryć, że niepewność na rynku energetycznym jest obecnie szczególnie wysoka, co związane jest m.in. z szeregiem zakłóceń w dostawach gazu po stronie Rosji. Oprócz tego swój wpływ ma też mniejsza dostępność wytwarzania energii elektrycznej w UE ze względu na prace eksploatacyjne w elektrowniach oraz zamykanie starszych z nich. Do tego doszło rekordowo ciepłe lato, co znowu zwiększyło zapotrzebowanie na energię wykorzystywaną do celów chłodzenia. Według danych KE ceny energii (od lipca 2021) rok do roku wzrosły średnio o połowę. Stanowi to ogromne wyzwanie dla odbiorców wrażliwych, gospodarstw domowych o średnich dochodach i przedsiębiorstw. Uwzględniając to wszystko KE stworzyła projekt rozporządzenia, który ma stanowić pakiet współzależnych środków mających złagodzić skutki drogiej energii i ochronić odbiorów.

Podstawę prawną proponowanego rozporządzenia stanowi art. 122 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu w Unii Europejskiej. Jest to przepis normujący środki stosowne do sytuacji gospodarczej. Proponowane rozwiązania są oparte na zasadzie solidarności w obszarze energii, co umożliwia skoordynowane działania na poziomie unijnym. Co więcej, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, zasada solidarności energetycznej jest podstawową zasadą prawa UE. Planowane środki są również zgodne z zasadą pomocniczości (tylko na poziomie unijnym państwa członkowskie są w stanie skutecznie poradzić sobie z kryzysem energetycznym) i zasadą proporcjonalności (środki nie wykraczają poza to, co jest konieczne do ich osiągnięcia). W ocenie KE proponowany akt prawny jest szczególnie potrzebny, żeby zaradzić trudnej sytuacji energetycznej wielu państw członkowskich.

2.Ograniczenie dochodów wytwórców energii elektrycznej
Komisja Europejska dostrzegła zyski finansowe wytwórców energii elektrycznej, jak i przedsiębiorstw działających w sektorze ropy, gazu, węgla i rafinerii, które generują z kolei wysokie ceny energii dla odbiorów. Kilka państw członkowskich przyjęło lub rozważa przyjęcie odpowiednich środków redystrybucji. Jednak działania jedynie na szczeblu krajowym mogłyby skutkować nierównymi warunkami dla przedsiębiorców na rynku unijnym. Wewnętrzny rynek odgrywa kluczową rolę, ponieważ łagodzi skutki obecnego kryzysu m.in. przyczynia się do złagodzenia zmienności cen i zwiększa bezpieczeństwo dostaw. Z tego powodu KE uznała potrzebę ujednoliconej regulacji. W projekcie rozporządzenia KE proponuje dwa główne instrumenty interwencji na rynku energii.

Pierwszy z nich koncentruje się na obniżeniu dochodów producentów energii poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną. W ramach tego punktu KE proponuje obowiązkowy cel polegający na zmniejszeniu zużycia energii elektrycznej brutto o co najmniej 5 proc. w wybranych godzinach cen szczytowych. Celem jest redukcja miesięcznego poziomu korzystania z energii elektrycznej o co najmniej 10 proc. w porównaniu ze średnim zużyciem energii brutto w odpowiednich miesiącach odniesienia. Komisja Europejska nie wymienia przykładowych środków, ale określiła cechy, które powinny one realizować. Państwa członkowskie miałyby swobodę wyboru środków, które podejmą, ponieważ osiągnięcie celu ma priorytetowe znaczenie, a sposób uzyskania tego rezultatu pozostawia się w ich autonomii.

Drugi instrument ustanawia tymczasową składkę solidarnościową z tytułu nadwyżki zysku, która ma być przekazywana na wsparcie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw oraz łagodzenie skutków wysokich cen energii. Proponowane przepisy stanowią, że dochody rynkowe producentów uzyskane z wytwarzania energii zostałyby ograniczone do maksymalnej kwoty 180 euro za MWh wytworzonej energii elektrycznej. Ten mechanizm dotknąłby wytwórców o niższych kosztach marginalnych, np. wykorzystujących odnawialne źródła energii, energię jądrową i węgiel brunatny („technologie inframarginalne”). Pułap dochodu rynkowego nie będzie miał zastosowania do technologii, w których koszty paliwa powodują, że próg rentowności przekracza poziom pułapu, ponieważ zagroziłoby to tej działalności, a ostatecznie bezpieczeństwu dostaw energii elektrycznej. Dotyczy to na przykład elektrowni gazowych i węglowych. Ustanowienie jednolitego pułapu zysku w całej Unii Europejskiej jest niezbędne do zachowania funkcjonowania wewnętrznego rynku energii elektrycznej, ponieważ pozwoli utrzymać konkurencję cenową między producentami energii elektrycznej opierającymi się na różnych technologiach, w szczególności w odniesieniu do OZE. Ponieważ pułap stosowany będzie do zysku na MWh wytworzonej energii elektrycznej, nie wpłynie na kształtowanie się cen na hurtowych rynkach energii elektrycznej. Projekt rozporządzenia przewiduje, że państwa członkowskie będą musiały wprowadzić właściwe procedury odzyskiwania takiej nadwyżki dochodu.

3.Pomoc dla odbiorców końcowych
Nadwyżki dochodów wytwórców energii elektrycznej miałyby zostać wykorzystane do sfinansowania – przeznaczonych dla odbiorców końcowych energii – środków wsparcia. Komisja Europejska przedstawiła przykładowy ich katalog:

  • przyznawanie rekompensat finansowych końcowym odbiorcom energii elektrycznej za zmniejszenie zużycia energii elektrycznej, w tym poprzez aukcje lub systemy przetargowe na rzecz zmniejszenia zapotrzebowania;
  • bezpośrednie transfery do końcowych odbiorców energii elektrycznej;
  • rekompensaty dla dostawców, którzy muszą dostarczać energię elektryczną odbiorcom poniżej kosztów w następstwie interwencji państwa w zakresie ustalania cen.

Państwa członkowskie będą mogły również wyjątkowo i tymczasowo ustalić cenę za dostawy energii elektrycznej poniżej kosztów.

Jednocześnie Komisja Europejska zaproponowała odstępstwo od przepisów dotyczących interwencji publicznej w zakresie ustalania cen energii elektrycznej w stosunku do małych i średnich przedsiębiorców. Taka interwencja publiczna byłaby ograniczona do 80 proc. największego rocznego zużycia przez beneficjenta w ciągu ostatnich pięciu lat i wymagałyby spełnienia dalszych warunków określonych w przepisach.

Promowanie sprzedaży energii z instalacji odnawialnych źródeł energii
Jednocześnie projekt rozporządzenia zobowiązuje państwa członkowskie do szybkiego usuwania wszelkich nieuzasadnionych barier administracyjnych lub rynkowych utrudniających zawieranie umów zakupu energii ze źródeł odnawialnych. Podejmują one środki w celu przyspieszenia wdrażania umów zakupu energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

Projekt nowelizacji ustawy zmieniającej Prawo energetyczne
17 września opublikowano kolejną wersję projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, znaną pod numerem UC 74.

Projekt nowelizacji obejmuje propozycje przepisów implementujących do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z 5 czerwca 2019 roku w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE. Projekt proponuje w wielu obszarach wprowadzenie szeregu zmian, w tym dotykających funkcjonowania operatorów systemów elektroenergetycznych oraz kształtu samego rynku energetycznego:

  1. wprowadza przepisy umożliwiające od 2026 roku techniczną zmianę sprzedawcy energii elektrycznej w 24 godziny;
  2. wprowadza dostęp dla odbiorców energii elektrycznej w gospodarstwach domowych i mikroprzedsiębiorców o rocznym zużyciu poniżej 100 tys. kWh do narzędzia porównywania ofert sprzedaży energii elektrycznej;
  3. wprowadza ramy prawne do funkcjonowania obywatelskich społeczności energetycznych, reguluje ich prawa i obowiązki, w tym prawo odbiorcy do przystąpienia do obywatelskiej społeczności energetycznej przy zachowaniu pełni praw konsumenckich i do opuszczenia społeczności bez sankcji;
  4. wprowadza prawo odbiorcy do zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej z co najmniej jednym sprzedawcą i każdym sprzedawcą, który ma ponad 200 tys. odbiorców oraz prawo do otrzymywania informacji na temat ryzyka i korzyści związanych z takimi umowami;
  5. wprowadza przepisy dotyczące agregatora na rynku energii elektrycznej, jego zadań i uprawnień;
  6. wprowadza przepisy dotyczące odpowiedzi odbioru i odbiorcy aktywnego na rynku energii;
  7. wzmacnia obowiązujące prawa odbiorców oraz wprowadza nowe prawa w zakresie sprzedaży energii elektrycznej (nowe warunki umowne, obowiązki dotyczące rozliczeń, rozwiązywania sporów ze sprzedawcą, obowiązki informacyjne), a także dostosowuje przepisy ustawy do postanowień ,,Polityki energetycznej Polski do 2040 r.’’ w zakresie obowiązku zawierania z odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym wyłącznie umów kompleksowych;
  8. dostosowuje zadania operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego i operatorów systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych do przepisów dyrektywy 2019/944, w tym wprowadza przepisy dotyczące usług systemowych, usług elastyczności oraz zmiany w zakresie bilansowania;
  9. dostosowuje zadania regulatora do przepisów dyrektywy 2019/944, w tym zadania związane z regionalnymi centrami koordynacyjnymi, powołanymi na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z 5 czerwca 2019 roku w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej, oraz wprowadza możliwość zgłoszenia Prezesowi rzędu
    Regulacji Energetyki przez każdego, kogo praw dotyczy wykonywanie obowiązków przez operatora systemu elektroenergetycznego zawiadomienia dotyczącego podejrzenia naruszenia tych obowiązków określonych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 roku – Prawo energetyczne;
  10. wprowadza przepisy regulujące przesłanki do bycia właścicielem instalacji magazynowania energii przez operatorów systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych i przez operatorów systemów przesyłowych elektroenergetycznych;
  11. dokonuje zmian w zakresie działania koordynatora do spraw negocjacji, rozszerzając m.in. zakres zadań tego podmiotu o nowe rodzaje umów wprowadzane do ustawy Pe;
  12. wdraża mechanizm nierynkowego ograniczania w wytwarzaniu z odnawialnych źródeł energii przez operatorów systemu elektroenergetycznego;
  13. w określonych przypadkach nadaje uprawnienia Prezesowi URE do ingerowania z urzędu lub na wniosek strony w treść umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii elektrycznej zawartej pomiędzy sprzedawcą a operatorem systemu dystrybucyjnego lub operatorem systemu przesyłowego;
  14. przyznaje Prezesowi URE uprawnienie do udzielenia określonym podmiotom odstępstwa od stosowania wskazanych w decyzji przepisów w ramach realizacji projektu mającego na celu wdrożenie innowacyjnych technologii, usług, produktów, modeli współpracy użytkowników systemu, rozwiązań technologicznych lub teleinformatycznych w ramach tzw. piaskownicy regulacyjnej;
  15. doprecyzowuje przepisy dotyczące znaku towarowego operatora systemu dystrybucyjnego będącego częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo w ten sposób, że nie będzie mógł wprowadzać w błąd co do odrębnej tożsamości sprzedawcy będącego częścią tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo;
  16. wprowadza obowiązek stosowania wzorca umowy o świadczenie usług przesyłania paliw gazowych;
  17. dodaje przepisy mające na celu zapewnienie przedsiębiorstwom energetycznym, zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej lub paliw gazowych, podstawy prawnej do koordynowania działań i wymiany informacji
    w przypadku wniosków o przyłączenie do sieci gazowej i sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym 110 kV i wyższym, urządzeń, instalacji lub sieci wykorzystujących paliwo gazowe do wytwarzania energii elektrycznej;
  18. wprowadza dodatkową przesłankę udzielenia, zmiany i cofnięcia koncesji w postaci rękojmi prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją;
  19. wprowadza możliwość nakazania przedsiębiorstwu energetycznemu dalszego prowadzenia działalności objętej koncesją przez Prezesa URE;
  20. wprowadza zmiany w zakresie funkcjonowania centralnego systemu informacji rynku energii;
  21. dokonuje zmian w zakresie regulacji dotyczących linii bezpośredniej.

Uprawnienie przedsiębiorstw sieciowych do prowadzenia prac remontowych na nieruchomościach osób trzecich
Naczelny Sąd Administracyjny 1 lipca 2022 roku (sygn. akt I OSK 624/19) odniósł się do pojęcia remontu uprawniającego przedsiębiorstwo sieciowe do skorzystania z procedury przewidzianej w art. 124b ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd podkreślił, że: „nie można zamieszczonych w Prawie budowlanym definicji przenosić wprost na grunt art. 124b u.g.n., bez uwzględnienia specyfiki regulacji i sytuacji faktycznej, jak również nie można poprzestawać na definicjach Prawa budowlanego z pominięciem obowiązków operatora systemu przesyłowego, o których mowa w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r. poz. 220 z późn. zm., dalej zwanej ,,p.e.”). Analizując art. 124b u.g.n. należy sięgać do uregulowań p.e. w zakresie obowiązków operatorów i sposobu realizacji tych obowiązków. Możliwość przewidziana w art. 124b u.g.n. stanowi jedynie narzędzie do ich wypełniania, zgodnie z wymogami art. 4 ust. 1 p.e. Tym samym są to dodatkowe wymagania, nieznajdujące swej podstawy w Prawie budowlanym. Zgodnie z art. 9c ust. 2 pkt 1 i 3 p.e. należy zagwarantować bezpieczeństwo oraz >>niezawodność funkcjonowania systemu elektroenergetycznego<<. Wobec tego przeprowadzenie działań mających na celu remont sieci w sposób gwarantujący niezawodność funkcjonowania systemu elektroenergetycznego może być uznane za remont w rozumieniu art. 124b u.g.n.”

mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś, Biuro PTPiREE
mec. Przemysław Kałek, Kancelaria Radzikowski, Szubielska i Wspólnicy sp.k.

Czytaj dalej