Ustawa o cenach maksymalnych energii elektrycznej
W listopadzie wszedł w życie kolejny z aktów prawnych uchwalanych w celu ochrony odbiorców przed rosnącymi kosztami energii elektrycznej. Z uwagi na uwarunkowania cenowe, wprowadzono do porządku prawnego ustawę z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (Dz.U. poz. 2243 – Ustawa o cenie maksymalnej). Ustawa ta wdraża mechanizmy interwencji rynkowej przewidziane w przyjętym ostatnio rozporządzeniu Rady (UE) 2022/1854 z dnia 6 października 2022 r. w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii (Dz. U. UE. L. z 2022 r. str. 261) i uregulowała trzy obszary wpływające na funkcjonowanie rynku energii elektrycznej w 2023 r. i sytuację odbiorców oraz sprzedawców energii:
- obowiązek stosowania przez sprzedawców cen maksymalnych w rozliczeniach z odbiorcami;
- prawo sprzedawców do rekompensaty z tytułu stosowania cen maksymalnych;
- obowiązek wnoszenia przez sprzedawców i wytwórców energii elektrycznej tzw. odpisów na specjalny fundusz (Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny), z którego finansowane mają być rekompensaty.
Ustawa wprowadza cenę maksymalną, która ma być stosowana przez sprzedawców energii elektrycznej w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi, do których zaliczono szerszą grupę odbiorców niż odbiorcy korzystający z limitów zużycia określonych w ustawie z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz.U. poz. 2127 – Ustawa o limitach ceny).
Cena maksymalna wynosi 693 zł/MWh dla odbiorców uprawnionych w rozumieniu Ustawy o limitach ceny. Zgodnie z Ustawą o cenie maksymalnej, zasadą jest, że po przekroczeniu przez odbiorcę z tzw. „grupy taryfowej G” limitów zużycia energii elektrycznej wprowadzonych w rozliczeniach z takim odbiorcą na podstawie Ustawy o limitach ceny stosowana będzie cena maksymalna, bez potrzeby składania przez takiego odbiorcę dodatkowych oświadczeń. Taki sposób rozliczenia będzie obowiązywał w rozliczeniach do 31 grudnia 2023 r.
Natomiast wyższa cena maksymalna wynosząca 785 zł/MWh będzie stanowiła podstawę rozliczeń w przypadku pozostałych odbiorców uprawnionych zdefiniowanych w Ustawie o cenie maksymalnej, m.in. mikro, małych albo średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, jeśli zużywają energię elektryczną na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności, oraz jednostek samorządu terytorialnego lub podmiotów świadczących na rzecz takich jednostek usługi (jak zakład budżetowy), samorządowych jednostek budżetowych oraz spółek komunalnych zużywających energię elektryczną na potrzeby zadań zleconych i zadań własnych (w tym usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym). Stosowanie ceny maksymalnej w rozliczeniach z takimi odbiorcami uprawnionymi uzależnione jest od tego, czy złożą oni do sprzedawcy specjalne oświadczenie, według wzoru ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów. Co do zasady ta cena maksymalna w wysokości 785 zł/MWh obowiązuje w rozliczeniach od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. Niemniej jednak dla odbiorców uprawnionych, którzy po dniu 23 lutego 2022 r. zawarli umowę sprzedaży, lub dokonali zmiany warunków takiej umowy, lub którzy w ramach umowy określali cenę energii elektrycznej na giełdzie cenę maksymalną stosuje się w rozliczeniach wstecznie, za okres od dnia zawarcia przez nich takiej umowy lub wejścia w życie zmiany umowy ewentualnie określenia ceny do dnia 30 listopada
2022 r.
Z tytułu stosowania ceny maksymalnej w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi sprzedawcy uzyskali prawo do rekompensaty wypłacanej z Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny przez Zarządcę Rozliczeń S.A. W Ustawie o cenie maksymalnej przewidziano różne sposoby obliczenia rekompensaty, które są uzależnione w szczególności od tego, w jakiej wysokości była stosowana cena maksymalna (693 zł/MWh albo 785 zł/MWh), od grupy odbiorców uprawnionych, czy okresów stosowania ceny maksymalnej. Rekompensata jest wypłacana za każdy miesiąc na wniosek złożony do Zarządcy Rozliczeń S.A. (w niektórych przypadkach podmiotom uprawnionym przysługuje zaliczka na poczet rekompensaty). W kontekście ważnych terminów wskazać trzeba, m.in. że wniosek o wypłatę rekompensaty:
- Ҍ składa się do Zarządcy Rozliczeń S.A. do 25 dnia każdego miesiąca następującego po danym miesięcznym okresie rozliczeniowym;
- składa się oddzielnie za grudzień 2022 r. i za styczeń 2023 r., w terminie od dnia 14 lutego 2023 r. do dnia 28 lutego 2023 r.;
- wniosek o wypłatę zaliczki składa się w terminie od 1 do 9 grudnia 2022 r. – za grudzień 2022 r. oraz od 2 do 9 stycznia 2023 r. – za styczeń 2023 r.
W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku o wypłatę rekompensaty, Zarządca Rozliczeń S.A. zatwierdza wniosek i wypłaca rekompensatę w terminie 30 dni od dnia otrzymania prawidłowo sporządzonego wniosku. Składanie, weryfikacja i rozpatrywanie wniosków oraz korespondencja z zarządcą rozliczeń odbywać się ma wyłącznie w formie elektronicznej.
W toku procesu legislacyjnego dotyczącego Ustawy o cenach maksymalnych pojawiły się krytyczne spostrzeżenia związane z mechanizmem kalkulacji rekompensat: „Niestety ustalając warunki ubiegania się o wypłatę rekompensat podmiotowi uprawnionemu, projektodawca całkowicie pominął kwestię należnych rekompensat w przypadku, gdy umowa została zawarta przed 23 lutego 2022 r. oraz gdy cena energii elektrycznej została wyznaczona w oparciu o notowania giełdowe BASE_Y-23 w roku 2022 r., a realizacja dostaw następować będzie w 2023 r. Brak powyższego uregulowania skutkuje wyłączeniem możliwości dochodzenia przez podmiot uprawniony rekompensat w pełnej wysokości wynikającej z formuły cenowej, w całym okresie realizacji dostaw, a w konsekwencji część uczestników tego samego rynku narażona jest na ryzyko ponoszenia start w wyższym zakresie niż inne przedsiębiorstwa.” – wskazywała w swoim stanowisku Konfederacja Lewiatan jeszcze na etapie procedowania projektu, co pomimo już obowiązywania Ustawy o cenie maksymalnej nadal pozostaje aktualnym tematem w debacie.
Pojawiła się jednocześnie w dyskusji nad kształtem projektu kwestia, czy przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej nie powinno być również podmiotem uprawnionym z ustawy w zakresie, w jakim nabywa energię elektryczną w celu pokrywania strat powstałych w sieci dystrybucyjnej podczas dystrybucji energii elektrycznej tą siecią. Obowiązek zakupu energii jest realizowany na podstawie art. 9c ust. 3 pkt 8 ustawy – Prawo energetyczne, z zastosowaniem przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur rynkowych. Mając na względzie wpływ ceny energii w tych transakcjach zakupowych na wysokość taryf dla odbiorców końcowych, celowe i uzasadnione byłoby objęcie ustawą operatorów systemów dystrybucyjnych jako odbiorców uprawnionych w zakresie nabywania przez nich energii elektrycznej na potrzeby pokrycia różnicy bilansowej. Objęcie tą regulacją OSD spowodowałoby ograniczenie wzrostów taryf OSD – które obejmie wszystkich odbiorców, a także ograniczenie poziomu rekompensat, jakie OSD będą pobierali od Zarządcy Rozliczeń w związku z zamrożeniem cen do limitów określonych w ustawie z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (wynika to z niższej różnicy pomiędzy stawkami 2023 a 2022).
Oprócz tego Ustawa o cenach maksymalnych nałożyła na wytwórców energii elektrycznej oraz przedsiębiorstwa wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu obowiązek w postaci przekazywania odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny. Według projektodawców, co jeszcze podkreślono w uzasadnieniu projektu Ustawy: „oczekiwanym efektem rozwiązania wprowadzanego na rynku hurtowym energii elektrycznej jest ograniczenie nadmiarowego przychodu wytwórców energii elektrycznej i przedsiębiorstw obrotu i redystrybucja uzyskanych z tego tytułu środków do odbiorców końcowych.” Niemniej jednak pojawiły się głosy, że sposób wyliczania odpisu na Fundusz jest nieproporcjonalny i będzie zagrażał płynności przedsiębiorstw, w szczególności tym zajmujących się obrotem energią elektryczną oraz wytwórców energii w odnawialnych źródłach energii. Odpis na Fundusz kalkulowany jest w różny sposób w zależności od technologii wytwarzania energii elektrycznej oraz miejsca generowania przychodów ze sprzedaży (rynek hurtowy, rynek detaliczny oraz rynek bilansujący).
Nowelizacja ustawy o charakterystyce energetycznej budynków
W dniu 7 października 2022 r. uchwalona została nowelizacja ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy Prawo budowlane (Dz.U. poz. 2206). Ustawa w zakresie swojej regulacji wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. Urz. UE L 153 z 18.06.2010, str. 13, z późn. zm. 1 ), która została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz. Urz. UE L 156 z 19.6.2018, str. 75) oraz służy stosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 i (WE) nr 715/2009, dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 94/22/WE, 98/70/WE, 2009/31/WE, 2009/73/WE, 2010/31/UE, 2012/27/UE i 2013/30/UE, dyrektyw Rady 2009/119/WE i (EU) 2015/652 oraz uchylenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 525/2013 (Dz. Urz. UE L 328 z 21.12.2018, str. 1, z późn. zm. 2 ), jak również ma na celu poprawę skuteczności obecnego systemu oceny efektywności energetycznej budynków w Polsce. Dodatkowo, w ramach tej nowelizacji do przepisów Prawa budowlanego zostanie wprowadzony obowiązek dołączenia do zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie świadectwa charakterystyki energetycznej budynków. Obowiązek ten dotyczyć będzie wszystkich inwestorów, w tym deweloperów oraz osób prywatnych.
