Zamrożenie cen i stawek
7 grudnia 2023 roku uchwalono ustawę o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła, której celem jest wydłużenie ochrony odbiorców poprzez ograniczenie od 1 stycznia 2024 roku do 30 czerwca 2024 roku wpływu podwyżek cen energii elektrycznej, gazu i ciepła na najbardziej wrażliwych odbiorców tych produktów, w tym odbiorców będących gospodarstwami domowymi, jednostkami samorządu terytorialnego, podmiotami użyteczności publicznej.
Utrzymane przez połowę 2024 roku mają być „zamrożone” stawki dla dystrybucji energii elektrycznej – poprzez dodanie do dotychczasowego brzmienia przepisu, że w taryfie na 2024 rok OSD uwzględnia również stawki opłat za świadczenie usług dystrybucji uwzględnione w taryfie dla usług dystrybucji energii elektrycznej na 2022 rok do stosowania w rozliczeniach z odbiorcą uprawnionym od 1 stycznia 2024 roku do 30 czerwca 2024 roku, o ile są one niższe niż te dla 2024 roku (oczywiście w ramach limitów na nadchodzący rok).
Ponadto ustawa zmieniająca przewiduje utrzymanie od 1 stycznia 2024 roku do 30 czerwca 2024 roku cen stosowanych w 2023 roku, tj. na podstawie taryf przedsiębiorstw zatwierdzonych przez Prezesa URE albo – w szczególnych przypadkach – średnich cen zatwierdzonych taryf sprzedawców z urzędu w sytuacji braku zatwierdzenia taryf na 2022 rok.
Przyjęta przez Sejm ustawa zakłada zatem przedłużenie do połowy 2024 roku maksymalnych cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych na poziomie 412 zł za MWh netto (do 50 proc. obecnego poziomu limitu zużycia), a powyżej limitu zachowana ma być stawka 693 zł za MWh jako cena maksymalna.
Ograniczenie limitów zużycia energii elektrycznej stosowane od 1 stycznia 2024 roku do 30 czerwca 2024 roku do 50 proc. dotychczasowych limitów wynosi maksymalnie:
- 1,5 MWh dla odbiorcy uprawnionego albo
- 2 MWh dla prowadzących w dniu wejścia w życie ustawy gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej oraz w przypadku odbiorcy uprawnionego posiadającego w dniu wejścia w życie ustawy Kartę Dużej Rodziny,
- 1,8 MWh w przypadku odbiorcy uprawnionego posiadającego orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub zamieszkującego wspólnie z osobą posiadającą orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także specjalnej ceny dla rodzinnych ogrodów działkowych.
Dodatkowo wprowadzono ograniczenie cen energii elektrycznej w ramach wskazanych wyżej limitów dla odbiorców, którzy zawarli umowy z gwarancją stałej ceny przekraczającą limity cen energii elektrycznej dla pozostałych odbiorców uprawnionych.
W celu objęcia wyższymi limitami zużycia oświadczenie o szczególnej sytuacji i podstawie do zwiększenia limitu odbiorcy uprawnieni składają nie później niż do 31 marca 2024 roku, przy czym odbiorcy uprawnieni, którzy złożyli wcześniej oświadczenie i posiadali status odbiorcy uprawnionego do wyższego limitu na 31 grudnia 2023 roku, a zarazem spełniają warunki uznania za odbiorców uprawnionych do wyższego limitu zużycia na 1 stycznia 2024 roku, nie są obowiązani do składania nowych oświadczeń na 2024 rok.
W ustawie wprowadzono dodatkowo przepisy, które w przypadku zmiany zewnętrznych warunków wykonywania działalności gospodarczej, które wpływają na spadek cen energii elektrycznej wynikających z taryf zatwierdzonych na 2024 rok lub część tego roku, umożliwiają obniżenie cen energii elektrycznej ustalonych w taryfie, przewidując również odpowiednie instrumenty działania w tym zakresie dla Prezesa URE.
Przyjęta ustawa utrzymuje system i mechanizm rekompensat dla przedsiębiorstw energetycznych od 1 stycznia 2024 roku do 31 grudnia 2024 roku, przy czym w przypadku braku zatwierdzenia taryf na 2024 rok przez Prezesa URE, do chwili ich zatwierdzenia rekompensaty będą wypłacane w wysokości 60 proc. cen stosowanych w 2023 roku.
Ustawa zmieniająca wchodzi w życie 31 grudnia 2023 roku.
Wyrok SN w sprawie zmiany koncesji
Sąd Najwyższy wyrokiem z 19 września 2023 roku (II NSKP 37/23) orzekł, że w świetle art. 41 ustawy Prawo energetyczne uprawnienie Prezesa URE do zmiany koncesji bezpośrednio uzależnione jest od zaistnienia konkretnych okoliczności i aktualizuje się wyłącznie w przypadku ich zaistnienia. A contrario, brak zaistnienia jednej ze wspomnianych okoliczności skutkuje brakiem możliwości zmiany koncesji przez Prezesa URE. Ponadto SN podkreślił, że katalog okoliczności aktualizujących uprawnienie Prezesa URE do zmiany koncesji w świetle wskazanego przepisu jest ograniczony i zamknięty.
Orzeczenie wydano na skutek odwołania koncesjonariusza od decyzji Prezesa URE, w której regulator z jednej strony uwzględnił wniosek koncesjonariusza w zakresie dostosowania treści koncesji do definicji paliw ciekłych zawartej w art. 3 pkt 3b Pe, z drugiej jednak ustalił nową treść decyzji o udzielenie koncesji, w szczególności w części „Warunki wykonywania działalności” poprzez nadanie jej nowego brzmienia, co zaskarżył koncesjonariusz.
Zagadnieniem występującym w sprawie była kwestia wykładni art. 41 Pe oraz jego relacji do przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (usdg), w szczególności art. 47 i 48.
Zgodnie z art. 41 ust. 1 Pe Prezes URE może zmienić warunki koncesji na wniosek koncesjonariusza. Prezes URE uprawniony jest również do zmiany warunków koncesji z urzędu, gdy zachodzi jedna z przesłanek, o których mowa w art. 41 ust. 3 i 4 Pe w związku z art. 58 ust. 3 i 4 usdg. Przesłanki te odnoszą się do przypadków istotnych uchybień koncesjonariusza, a także okoliczności rzutujących na możliwość dalszego prowadzenia działalności. Jak wskazał SN, wprowadzenie przez ustawodawcę wąskiego i zamkniętego katalogu przesłanek stanowiących podstawę do zmiany koncesji z urzędu, uniemożliwia przyjęcie stanowiska, że zmiana taka mogłaby być podyktowana wszelkimi zdarzeniami szczególnie ważnymi z punktu widzenia zadań regulatora. Analizowane przepisy w zakresie wprowadzonego katalogu przesłanek są jednoznaczne i z językowego punktu widzenia nie budzą wątpliwości interpretacyjnych. Jak już wcześniej orzekł SN w wyroku z 4 października 2022 roku (I NSKP 22/21), wskazane przepisy na podstawie wykładni językowej nie dają podstaw do wyprowadzenia wniosku o ogólnej kompetencji Prezesa URE do dokonywania zmian koncesji z urzędu z pominięciem przesłanek szczególnych określonych w art. 41 Pe, ewentualnie w innych ustawach. Również systemowa interpretacja przytoczonych przepisów nie daje podstaw do wyprowadzenia takiego wniosku. Mając zatem na względzie także obowiązek działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa, a także okoliczność, że domniemanie kompetencji Prezesa URE do zmiany warunków koncesji naruszałoby konstytucyjną zasadę wolności działalności gospodarczej, SN orzekł, jak wskazano na wstępie.
