Prace, które poprzedziły podpisanie Karty Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki pokazały, że potrzeby inwestycyjne dystrybucji energii elektrycznej wynoszą około 130 mld zł w latach 2023-2030. I to tylko te ocenione jako konieczne.
Kondycja sektora dystrybucji energii elektrycznej, mimo bardzo trudnej sytuacji geopolitycznej (wojna w Ukrainie) i niełatwych uwarunkowań makroekonomicznych (wysoka inflacja), jest w centrum zainteresowania m.in. władz i parlamentarzystów.
– My, jako ministerstwo klimatu, otrzymujemy coraz więcej niepokojących sygnałów dotyczących odmów wydawania warunków przyłączenia do sieci OSD względem inwestorów OZE. Zjawisko to staje się główną barierą dalszego rozwoju energetyki odnawialnej zarówno w Polsce, jak i w całej Europie – mówiła Anna Łukaszewska-Trzeciakowska, wiceminister klimatu i środowiska,25 października 2022 roku podczas posiedzenia sejmowej podkomisji stałej do spraw sprawiedliwej transformacji,.
– Zgodnie z informacjami URE z ostatnich lat, mamy obecnie do czynienia z następującą skalą odmów: 2017 rok i 2018 rok – 260 powiadomień o odmowach, 2019 rok i 2020 rok – już 1200, 2021 rok i 2022 rok – 3459, z czego 3415 dotyczy instalacji fotowoltaicznych. Obecnie skala odmów sięga już nawet 60-80 proc. wszystkich składanych wniosków – informowała Anna Łukaszewska-Trzeciakowska.
Tę sytuację ma m.in. poprawić nowelizacja ustawy o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sieciach przesyłowych. Projekt zawiera propozycję poszerzenia katalogu strategicznych inwestycji o sieć dystrybucyjną o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym.
Wedlu danych dostępnych na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy pod koniec listopada 2022 roku był jeszcze na etapie prac rządowych. Na potrzebę objętych nim zmian dotyczących dystrybucji wskazywano także, jak wynika z dokumentów opublikowanych przez URE, podczas prac nad porozumieniem społecznym operatora z branżą.
Te prace zakończono na początku listopada. Prezes URE oraz szefowie pięciu największych dystrybutorów energii elektrycznej w naszym kraju podpisali wówczas Kartę Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki.
– Mamy do czynienia z początkową fazą transformacji sektora dystrybucji. Zachodzące w nim trendy, zjawiska i procesy powinny pilnie otrzymać należne finansowe i regulacyjne wsparcie, a także znacznie przyspieszyć – powiedział Rafał Gawin, Prezes URE.
– Karta tworzy stabilne otoczenie regulacyjne dla przedsiębiorstw energetycznych w wieloletnim horyzoncie czasowym w zakresie, w jakim dotyczy ono prowadzenia inwestycji w modernizację i rozwój sieci – dodał regulator.
Założeniem projektu była, jak wyjaśniał Prezes URE dziennikarzom po podpisaniu porozumienia, identyfikacja potrzeb inwestycyjnych, które odpowiadają wyzwaniom stojącym przed OSD do 2030 roku. To, jak stwierdził, nie byłoby możliwe przy użyciu normalnych narzędzi administracyjnych, bo plany rozwoju operatorów są uzgadniane w perspektywie trzyletniej.
– Uzgodniony dokument jest ważną deklaracją dla sektora dystrybucji energii elektrycznej, gdyż jasno określa wyzwania inwestycyjne stojące przed branżą (…) do 2030 roku, jak i związane z nimi potrzeby finansowe. Dziękuję Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki za podjęcie tej inicjatywy, która poprzez pokazanie priorytetów inwestycyjnych, wyznacza kierunek rozwoju rynku energii – m.in. stwierdził Robert Zasina, prezes PTPiREE, cytowany w komunikacie URE.
Wszelkie analizy, zarówno prawne, jak i inwestycyjne – jak wynika z raport zbiorczego z prac Zespołu Projektowego – były dzielone na priorytety inwestycyjne, określające nowe wyzwania OSD na podstawie opracowania Eurelectric „Connecting the dots: Distribution grid investment to power the energy transition Final Deliverable” ze stycznia 2021 roku.
Zgodnie z wynikami prac poprzedzającymi podpisanie Karty, potrzeby inwestycyjne dystrybucji w scenariuszu ,,Inwestycje konieczne’’ wynoszą około 130 mld zł w latach 2023-2030.
Szacunki obejmują inwestycje OSD wynikające z koniecznej transformacji sektora i wymogów formalnoprawnych (obecnych i przygotowywanych do wdrożenia), w tym przede wszystkim przyłączeń odbiorców i wytwórców energii elektrycznej (w szczególności z OZE).
Główne kategorie inwestycyjne tego scenariusza to rozwój sieci niezbędny dla przyłączania OZE, magazynów energii elektrycznej, e-mobility (prawie 16,3 mld zł); zmiana struktury sieci WN i SN z napowietrznej na kablową (blisko 16,9 mld zł); cyfryzacja i automatyzacja (około 10,8 mld zł); liczniki zdalnego odczytu – LZO (niemal 12,3 mld zł) i przyłączenia klientów (42,3 mld zł).
Podane liczby oznaczają, że udział głównych kategorii inwestycyjnych w łącznych nakładach szacowanych na latach 2023-2030 w scenariuszu ,,Inwestycje konieczne’’ wynosi 76,2 proc. Wśród wskazanych kategorii inwestycyjnych wyróżniają się nakłady na przyłączenia klientów, które w każdym roku wynoszą ponad 40 proc. głównych kategorii inwestycyjnych.
Realizacja scenariusza ,,Inwestycje konieczne’’ ma umożliwić wykonanie obowiązków OSD wynikających z przepisów krajowych i unijnych, w tym realizację procesu wymiany LZD zgodnie z Prawem energetycznym oraz przyłączenie tak odbiorców, jak i źródeł (OZE do mocy 51,6 GW) do sieci OSD na podstawie zawartych umów o przyłączenie i wydanych warunków przyłączenia oraz wyznaczonych na tej podstawie trendów rozwoju OZE do 2030 roku.
W pracach Komitetu Sterującego powołanego w październiku 2021 roku, który pracował na Kartą, brał udział prof. Wojciech Myślecki, niezależny ekspert rynku energii.
– Nad dokumentem pracowało znamienite grono ekspertów. Jego podpisanie to krok milowy w transformacji polskiej energetyki. Karta jest bardzo ważnym porozumieniem pomiędzy stronami procesu inwestycyjnego a Prezesem URE. I te strony są gotowe współpracować na rzecz jak najlepszego rozwoju sektora i całej gospodarki – jest to jeden z najważniejszych rezultatów prac nad tym dokumentem – ocenił, cytowany w komunikacie URE, prof. Wojciech Myślecki.
W Karcie strony uzgodniły możliwość różnicowania wynagrodzenia z kapitału zaangażowanego w inwestycje dystrybucyjne uwzględniającego hierarchizację celów. Oznacza to, że uznane za priorytetowe projekty inwestycyjne mogą być wynagradzane z wykorzystaniem mechanizmu dodatkowej premii.
URE podawał, że regulator w porozumieniu z dystrybutorami podjął prace nad aktualizacją metodyki kształtowania zwrotu z kapitału (ZK), w szczególności jeśli chodzi o wskaźnik średnioważonego kosztu kapitału (WACC). Wskazywał, że wypracowane rozwiązania będą mogły znaleźć odzwierciedlenie w decyzjach dotyczących finansowania inwestycji w sektorze już w 2023 roku.
W związku z tym pod koniec listopada zapytaliśmy URE m.in. o to, czy jakieś ustalenia zawarte w Karcie Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki lub z niej wynikające znajdują już odzwierciedlenie w sposobie ustalania taryf dla OSD na 2023 rok i ich wysokości?
Regulator odpowiedział, że wszystkie największe OSD złożyły wnioski o nowe taryfy na 2023 rok i że są one „na etapie analizy”. Po podpisaniu Karty regulator mówił, że spodziewa się, iż taryfy dystrybucyjne na 2023 rok mogą wzrosnąć, ale bynajmniej nie tylko z powodu inwestycji i wskazywał choćby koszty energii na pokrycie różnicy bilansowej.
Abstrahując od taryf dystrybucyjnych na 2023 rok, generalnie wydaje się, że istotne jest pozyskanie środków zewnętrznych na finansowanie inwestycji w dystrybucji.
– Obecny model regulacyjny (taryfa) i planowane środki pomocowe w wysokości około 7 mld zł pozwalają na jedynie częściowe sfinansowanie scenariusza ,,Inwestycje konieczne’’. Analizy wykazały, że do 2030 roku wysiłek inwestycyjny należy zwiększyć o około 38 mld zł. Te dodatkowe środki mogą zostać pozyskane poprzez zmianę obecnego modelu regulacyjnego lub poprzez zwiększenie wysokości bezzwrotnych środków pomocowych – czytamy w jednym z załączników do Karty.
Oceniono, że brak zapewnienia dodatkowych środków pomocowych ponad planowane około 7 mld zł może spowodować średnioroczny wzrost stawki dystrybucyjnej dla wszystkich OSD w latach 2023-2030 tylko z tytułu realizacji scenariusza ,,Inwestycje konieczne’’ o około 7,5 proc.
Na koniec dodajmy, że regulator po podpisaniu Karty wskazał, iż przyjęcie tego porozumienia sektorowego to zwieńczenie pierwszego etapu prac Zespołu Sterującego i aby wypełnić postanowienia Karty, w kolejnych krokach konieczne będzie opracowanie propozycji niezbędnych zmian modelu regulacyjnego OSD oraz konsekwentna realizacja programów inwestycyjnych.
IRENEUSZ CHOJNACKI
Autor jest dziennikarzem Magazynu Gospodarczego „Nowy Przemysł” oraz portalu wnp.pl
