Mikroinstalacje w sieciach dystrybucyjnych

Dwa tysiące dwudziesty pierwszy był rokiem kolejnych dynamicznych wzrostów liczby i mocy zainstalowanej mikroinstalacji (OZE do 50 KW) przyłączonych do sieci dystrybucyjnych. Pomimo że kwotę dofinansowania w trzeciej odsłonie programu ,,Mój prąd” zmniejszono z 5 tys. do 3 tys. zł, informacje o projektowanej nowelizacji ustawy o OZE w zakresie zmiany rozliczeń dla nowych prosumentów z net meteringu (system opustów) na net billing (rozliczenia netto) spowodowały dalszy boom przyłączeniowy mikroinstalacji.

Pierwotnie zmiana przepisów miała wejść w życie już od 1 stycznia. Ostatecznie przyjęto, że dotychczasowi prosumenci oraz ci, którzy do 31 marca 2022 roku złożą wniosek do operatora sieci dystrybucyjnej o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów, z którego będą korzystali przez 15 lat. Natomiast net billing ma dotyczyć nowych prosumentów, którzy złożą wniosek o przyłączenie do sieci od 1 kwietnia 2022 roku.

Nowy system opiera się na rozliczeniu wartości, a nie ilości energii elektrycznej, jak jest obecnie. Będzie ono dokonywane w złotówkach, a nie w kilowatogodzinach. Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 29 października 2021 roku prowadzona ustawą o zmianie ustawy o OZE oraz niektórych innych ustaw wprowadza także pojęcie prosumenta zbiorowego i wirtualnego. Szacuje się, że dzięki tym zmianom prosumentami będzie mogło zostać blisko 14 mln gospodarstw domowych.

1 stycznia 2022 roku weszło w życie także rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 30 listopada 2021 roku w sprawie wymagań technicznych, warunków przyłączania oraz współpracy mikroinstalacji z systemem elektroenergetycznym. Doprecyzowuje ono wymagania techniczne przyłączania mikroinstalacji do sieci, zasady jej współpracy z systemem elektroenergetycznym, przyłączania mikroinstalacji do sieci oraz tryb wydawania warunków przyłączania dla tej instalacji oraz dokonywania zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji. W rozporządzeniu wskazano również wzór wniosku o określenie warunków przyłączania mikroinstalacji do sieci/ zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji do sieci.

Niezmiennie dominującą większość wszystkich mikroinstalacji stanowią prosumenckie istalacje fotowoltaiczne, które co do zasady powinny produkować energię w ilości odpowiadającej zużyciu konsumenta w miejscu wytworzenia. Oprócz wspomnianego wsparcia pod nazwą „Mój prąd”, istotny wpływ na rozwój energetyki obywatelskiej ma również program ,,Czyste powietrze” oraz liczne inicjatywy tworzone na poziomie samorządów.

Od początku 2019 roku obserwujemy dynamiczny wzrost liczby mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD. Od tego czasu do końca 2021 roku odnotowano blisko 16-krotny jej wzrost, przy jednoczesnej prawie 18-krotnej zwyżce mocy zainstalowanej w mikroinstalacjach. W czwartym kwartale 2021 roku OSD przyłączyli do swoich sieci ponad 141 tys. nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 1152 MW. Na koniec 2021 roku łącznie liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do sieci dystrybucyjnej OSD wyniosła prawie 854 tys., a ich moc ponad 6 GW. Liczba przyłączonych mikroinstalacji jest o ponad 40 proc. wyższa niż w czwartym kwartale ubiegłego roku.

W trudnej sytuacji epidemicznej związanej z pandemią, OSD w 2020 oraz 2021 roku przyłączyli do swoich sieci blisko 7-krotnie więcej mikroinstalacji niż w 2019 roku oraz ponad 5-krotnie więcej niż wynosiła łączna liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W latach 2020-2021 przyłączono mikroinstalacje o mocy 6-krotnie większej niż wynosiła łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W 2021 roku utrzymała się stała tendencja wzrostowa przyłączonych mikroinstalacji oraz mocy zainstalowanej w systemie elektroenergetycznym, co widoczne jest na wykresach.

W samym tylko 2021 roku przyłączono ponad 396 tys. nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 3 GW. Dla porównania w 2020 roku liczba przyłączonych mikroinstalacji wyniosła 303 tys., a ich łączna moc niewiele ponad 2 GW. W 2021 roku liczba mikroinstalacji wzrosła o ponad 86 proc., a moc zainstalowana mikroinstalacji w systemie elektroenergetycznym – o przeszło 101 proc.

Od początku 2019 roku obserwujemy duży wzrost liczby mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD w poszczególnych kwartałach, a szczególnie dynamiczny od czwartego kwartału 2019 roku. W pierwszych trzech miesiącach 2021 roku widoczny jest spadek liczby przyłączanych kwartalnie mikroinstalacji w stosunku do drugiego, trzeciego i czwartego kwartału 2020 roku. Jednakże, analizując dane za lata poprzednie, zauważyć można regułę, że każdy pierwszy kwartał ma najmniejszą liczbę przyłączeń w całym roku. W rekordowym pod względem liczby przyłączeń czwartym kwartale 2021 roku przyłączono więcej mikroinstalacji (141 070) niż w całym 2019 (100 212). Był to również rekordowy kwartał pod względem wolumenu przyłączonej mocy, który wyniósł ponad 1152 MW, co stanowi – tylko w jednym kwartale! – moc większą niż łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do końca 2019 roku.

Również średnia moc jednostkowa przyłączanych do sieci mikroinstalacji rok do roku jest wyższa, jednakże w latach 2018-2020 wzrosty te były minimalne w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast od początku 2021 dynamika ta przybrała na sile. W czwartym kwartale 2021 roku średnia moc przyłączonej mikroinstalacji wyniosła 8,17 kW i była o prawie 1,5 kW wyższa niż średnia moc mikroinstalacji przyłączanych do sieci w 2020 (6,68 kW), natomiast dla całego 2021 roku średnia moc wyniosła 7,62 kW i była o prawie 1 kW wyższa niż średnia moc mikroinstalacji w roku ubiegłym.

Obecny trend wskazuje na zainteresowanie prosumentów przyłączaniem instalacji o większej mocy niż w latach minionych, co niestety nie jest zjawiskiem pozytywnym ze względu na brak w większości przypadków możliwości autokonsumpcji wyprodukowanej energii elektrycznej i może świadczyć o ,,przewymiarowaniu’’ mikroinstalacji.

Szczegółowe dane o mikroinstalacjach przyłączonych do sieci OSD zrzeszonych w PTPiREE publikowane i aktualizowane są na stronie www.ptpiree.pl. W celu ułatwienia dostępu do kompleksowych informacji dla osób zainteresowanych montażem mikroinstalacji, a także mając na uwadze dobre praktyki, operatorzy systemów dystrybucyjnych, we współpracy z Urzędem Regulacji Energetyki, opracowali „Przewodnik prosumenta w gospodarstwie domowym’’.

Wraz z tak ogromnym przyrostem mikroinstalacji, coraz częściej latem, kiedy generacja ze źródeł fotowoltaicznych jest najwyższa, występują przypadki niedotrzymania parametrów jakości energii w określonym punkcie sieci lub w całym obwodzie nn, wynikające ze wzrostu napięć wywołanego pracą mikroinstalacji PV. Przyczyną jest brak zbilansowania energii w ramach jednego obwodu nn, ponieważ okres największej zdolności wytwórczej pokrywa się z małym zapotrzebowaniem na energię, a jej konsumpcja w gospodarstwach domowych przypada na inne godziny. W większości przypadków jednak współpracują one z siecią nn bez zakłóceń i bez negatywnego wpływu na jej parametry, a operatorzy prowadzą nieustannie działania mające na celu zapewnienie bezpiecznej pracy sieci oraz odbioru energii z mikroinstalacji.

Wdrażane są również rozwiązania techniczne służące wyeliminowaniu lub zminimalizowaniu negatywnych zjawisk związanych z przyłączeniem do sieci dystrybucyjnych coraz większej liczby mikroinstalacji. W wielu przypadkach wiąże się to z koniecznością rozbudowy sieci, która jest procesem długotrwałym. Niezmiennie aktualna więc jest konieczność wypracowania rozwiązań, które pozwolą OSD na planowanie i szybszą realizację inwestycji mających na celu dostosowanie sieci do liczby i mocy przyłączanych mikroinstalacji. Mając na uwadze fakt, że łączna moc przyłączonych mikroinstalacji w 2021 roku podwoiła się, należy oczekiwać, że skutki wskazanego problemu mogą być coraz dotkliwsze i częstsze wraz z nadejściem długich i słonecznych dni wiosenno-letnich, które są przed nami. Należy więc również zwrócić uwagę na to, że wraz z ekspansją energetyki obywatelskiej rozwijane powinny być równolegle także mechanizmy zwiększające autokonsumpcję energii produkowanej przez prosumentów w miejscu jej wytworzenia. W czwartej odsłonie programu „Mój prąd” właśnie takie postawy mają być promowane w przypadku dodatkowej budowy wraz z mikroinstalacją magazynu energii, systemu zarządzania energią lub ładowarki do samochodu elektrycznego. Zgodnie z zapowiedziami jego inauguracja ma nastąpić na przełomie pierwszego i drugiego kwartału 2022 roku. Planowane jest, aby wysokość dotacji była uzależniona od skali inwestycji. Najmniejsza ma przysługiwać, jeżeli inwestycja ograniczy się wyłącznie do instalacji fotowoltaicznej. Program zakłada, że większe dotacje będą szły w parze z dodatkową budową wraz z mikroinstalacją wspomnianych: magazynu energii, systemu zarządzania energią lub ładowarki do samochodu elektrycznego. Budżet czwartej edycji programu „Mój Prąd” ma wynieść 1 mld zł.

KONRAD PACHUCKI, Biuro PTPiREE

Czytaj dalej