Nowelizacja ustawy o OZE
W lutym zakończyły się konsultacje publiczne projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (UC 99), przede wszystkim implementującej do prawa krajowego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z 11 grudnia 2018 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED II).
Obszerna regulacja zawiera szczegółowe przepisy dotyczące biometanu – zasad działania podmiotów wytwórczych oraz mechanizmów wsparcia, klastrów energii w zakresie zmiany definicji i preferencyjnych możliwości działania oraz rozliczeń klastrów rejestrowych, a także wdrożenia przepisów dyrektywy RED II w ciepłownictwie i chłodnictwie, gwarancji pochodzenia, utworzenia krajowego punktu kontaktowego w celu wsparcia prowadzenia działalności wytwórczej z OZE, partnerskiego handlu energią, hybrydowych instalacji OZE oraz wprowadzenia przepisów dotyczących wsparcia dla źródeł, dla których upłynie dotychczasowy system wsparcia.
Z puntu widzenia działalności operatorów istotne są przede wszystkim zmiany definicji zaproponowane w projekcie ustawy. I tak przedefiniowano pojęcia:
- instalacji odnawialnego źródła energii – zgodnie z projektem będącej instalacją stanowiącą wyodrębniony zespół:
- urządzeń służących do wytwarzania energii lub ciepła lub chłodu opisanych przez dane techniczne i handlowe, w których energia lub ciepło lub chłód jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii, lub
- obiektów budowlanych i urządzeń stanowiących całość techniczno-użytkową służący do wytwarzania biogazu rolniczego, biogazu lub biometanu lub wodoru odnawialnego
– a także połączony z tym zespołem magazyn energii elektrycznej, magazyn wodoru odnawialnego lub magazyn biogazu, biogazu rolniczego lub biometanu oraz
- hybrydowej instalacji odnawialnego źródła energii, którą określono jako wyodrębniony zespół urządzeń opisanych przez dane techniczne i handlowe mający jeden punkt przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, w których energia elektryczna jest wytwarzana wyłącznie z odnawialnych źródeł energii, różniących się rodzajem oraz charakterystyką dyspozycyjności wytwarzanej energii elektrycznej oraz:
- żadne z urządzeń wytwórczych nie ma mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 80 proc. łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej tego zespołu,
- wyprowadzenie mocy z urządzeń wchodzących w skład tego zespołu do sieci elektroenergetycznej następuje przez urządzenie łączące ten zespół z siecią elektroenergetyczną w jednym punkcie przyłączenia, służące do transformacji energii do warunków niezbędnych do jej wprowadzenia do tej sieci,
- łączny stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej tego zespołu jest większy niż 3504 MWh/MW/rok,
- zespół ten obejmuje magazyn energii służący do magazynowania energii pochodzącej wyłącznie z urządzeń wytwórczych wchodzących w skład tego zespołu.
Kluczowa jest także nowa definicja klastra energii oraz powiązana z nią definicja obszaru ograniczania obciążenia szczytowego, który może zostać ustanowiony na obszarze klastra.
Klaster energii zdefiniowano jako porozumienie, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią elektryczną lub ciepłem lub paliwami (…), którego stroną jest co najmniej jedna jednostka samorządu terytorialnego i którego celem jest zapewnienie korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych stronom porozumienia lub zwiększenie elastyczności systemu elektroenergetycznego. Co prawda omawiany projekt nie implementuje uregulowań dotyczących społeczności energetycznych działających w sferze energii odnawialnej z dyrektywy RED II (co wynika zarówno z samej definicji klastra i np. braku nadania mu osobowości prawnej, jak również z braku takiej wzmianki w tabeli zgodności projektu z dyrektywą), ale wprowadza pewne elementy z dyrektywy zbliżające te podmioty, jak przede wszystkim cel działania podmiotu, polegający na zapewnieniu korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych członkom klastra. Wprowadzono natomiast obowiązek zawarcia porozumienia klastrowego w formie pisemnej pod rygorem nieważności,
z ujęciem w nim takich obligatoryjnych elementów, jak:
- prawa i obowiązki stron porozumienia klastra energii, zwanych członkami klastra energii,
- zakres przedmiotowy współpracy w ramach klastra energii,
- wskazanie koordynatora klastra energii oraz jego praw i obowiązków,
- terytorialny i sieciowy obszar działalności w ramach klastra energii, ze wskazaniem punktów poboru energii członków klastra,
- czas trwania porozumienia i zasady jego rozwiązywania, a także
- postanowienia dotyczące trybu zawierania umowy o utworzeniu obszaru ograniczania obciążenia szczytowego, w szczególności sposób wyrażenia zgody na zawarcie tej umowy przez członków klastra, jeżeli takowy jest przewidziany.
Co także istotne, klaster może być utworzony na obszarze jednego powiatu bądź pięciu sąsiadujących ze sobą gmin, a jego członkowie muszą być przyłączeni do sieci tego samego OSD o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.
Projekt wprowadza jawny rejestr klastrów energii prowadzony przez Prezesa URE w postaci elektronicznej na stronie internetowej Urzędu. Wpis do rejestru dokonywany jest na wniosek koordynatora klastra. Obecnie funkcjonujące klastry energii nie będą miały obowiązku rejestracji. Warto jednak podkreślić, że tylko klastry „rejestrowe” będą mogły korzystać z nowo wprowadzanego systemu bilansowania, rozliczeń i wsparcia.
Obowiązkiem koordynatora klastra będzie sporządzanie rocznego sprawozdania zawierającego:
1) ilość energii:
- a. wytworzonej przez członków klastra energii, w tym ilość energii wytworzonej z odnawialnych źródeł energii,
- b. w stosunku do której zastosowano szczególne zasady rozliczeń, w podziale na członków klastra energii,
2) łączną moc zainstalowanych instalacji należących do członków klastra energii,
3) informację o zawartych i rozwiązanych umowach obszaru ograniczania obciążenia szczytowego między koordynatorem klastra energii a właściwym operatorem systemu dystrybucyjnego i przekazywanie sprawozdania Prezesowi URE do 30 czerwca kolejnego rok (pod rygorem wykreślenia z rejestru).
Przepisami projektowanej noweli zobowiązano OSD do dostosowania bądź zawarcia nowych umów o świadczenie usług dystrybucji, które zawierałyby postanowienia określające zasady:
- udostępniania koordynatorowi klastra energii danych pomiarowych dotyczących wprowadzonej do sieci i pobranej z sieci energii elektrycznej przez członków klastra energii,
- rozliczeń świadczonych usług dystrybucji,
- świadczenia usługi dystrybucji w przypadku ustania bycia członkiem klastra energii.
Według projektu mają być dostosowane do tego zakresu także umowy kompleksowe, jednak ich gestorem są nie OSD, a spółki obrotu. Jednocześnie OSD mają obowiązek zainstalować każdemu z członków klastra energii, który nie jest prosumentem energii odnawialnej lub wytwórcą, licznik zdalnego odczytu umożliwiający rejestrację danych pomiarowych (rozwiązanie to jednak nie uwzględnia aspektu harmonogramu instalacji LZO na podstawie ustawy Prawo energetyczne).
Co ma być istotne z punktu widzenia elastyczności systemu dystrybucyjnego, to możliwość utworzenia na terenie klastra obszaru ograniczania obciążenia szczytowego, rozumianego jako zbiór punktów poboru energii członków klastra energii przyłączonych do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej zasilanych z jednej linii elektroenergetycznej SN lub z jednej stacji SN/nn, uzgodniony z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Taki obszar tworzony jest na podstawie umowy pomiędzy OSD a zainteresowanymi członkami klastra, poprzedzonej wydaniem przez OSD warunków jego utworzenia. Są one wydawane na wniosek koordynatora klastra rejestrowego zawierający m.in.:
- wnioski o określenie warunków przyłączenia złożone przez członków klastra energii ubiegających się o przyłączenie do sieci i zamierzających utworzyć obszar ograniczania obciążenia szczytowego w przypadku, gdy planowane jest przyłączenie nowych źródeł energii lub modernizacja źródeł istniejących na terenie planowanego obszaru ograniczania obciążenia szczytowego,
- określenie obszaru ograniczania obciążenia szczytowego,
- oświadczenie o rocznym zapotrzebowaniu członków klastra energii na energię elektryczną na potrzeby zastosowania specjalnych rozliczeń,
- informację o parametrach technicznych źródeł wytwórczych i odbiorach na terenie planowanego obszaru ograniczania obciążenia szczytowego.
Przed wydaniem warunków OSD przeprowadzi analizę zasadności utworzenia obszaru ograniczania obciążenia szczytowego, której koszt sporządzenia będzie współdzielony z koordynatorem klastra (chyba że inicjatorem utworzenia obszaru będzie OSD i wykona analizę we własnym interesie i na koszt własny). Gdyby jednak OSD uznał taki wniosek za niezasadny i odmówił zawarcia umowy o utworzenie obszaru obciążenia szczytowego, będzie obowiązany w terminie 14 dni pisemnie powiadomić o odmowie Prezesa URE oraz koordynatora klastra energii, podając przyczyny odmowy. Z tytułu ograniczenia obciążenia szczytowego na wyodrębnionym obszarze członkowie klastra będą mogli otrzymywać wynagrodzenie od OSD, którego wysokość ustalona zostanie w zależności od stopnia wywiązania się z obowiązku ograniczania szczytowego zapotrzebowania na moc obszaru ograniczania obciążenia szczytowego.
Niezależnie od utworzenia obszaru i poboru z tego tytułu wynagrodzenia, członkowie klastrów rejestrowych mają korzystać ze zwolnienia z opłaty OZE, opłaty kogeneracyjnej, akcyzy oraz obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia. Mechanizm wsparcia ma mieć jednak charakter czasowy, podzielony na dwa etapy, a wsparcie ma być zależne od spełnienia wymogów ilości energii wytworzonej i wprowadzonej do sieci z OZE łącznej mocy zainstalowanych instalacji w klastrze energii do określonego poziomu mocy oraz umożliwiającej pokrycie w ciągu roku określonych wartości łącznego rocznego zapotrzebowania stron porozumienia klastra energii. Ponadto będzie się liczyła zdolność magazynowania energii, która w pierwszym okresie powinna wynosić co najmniej 2 proc. łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych w tym klastrze energii, natomiast w kolejnym – 5 proc.
Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania promujące funkcjonowanie klastrów energii mają mieć charakter czasowy i będą obowiązywać do 31 grudnia 2029 roku.
Zmiany w PEP 2040
W szczególności ze względu na bieżącą sytuację na arenie międzynarodowej,w celu zapobieżenia lub neutralizacji ryzyka związanego z potencjalnym kryzysem energetycznym, w marcu Rada Ministrów przyjęła założenia do aktualizacji ,,Polityki energetycznej Polski do 2040 roku’’. Ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez większą dywersyfikację i niezależność, jednocześnie mając na względzie ochronę odbiorców przed nadmiernym wzrostem cen energii i pogłębianiem ubóstwa energetycznego. Głównymi założeniami zmian są:
- zwiększenie dywersyfikacji technologicznej i rozbudowa mocy opartych na źródłach krajowych,
- dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii prowadzący do 50 proc. energii z OZE do 2040 roku,
- poprawa efektywności energetycznej, w tym poprzez termomodernizację i renowację budynków oraz poprawę efektywności w przemyśle,
- dalsza dywersyfikacja dostaw i zapewnienie alternatywy dla węglowodorów,
- dostosowanie decyzji inwestycyjnych w gazowe moce wytwórcze do dostępności paliwa poprzez m.in. weryfikację planów inwestycyjnych nowych mocy gazowych oraz zwiększenie poziomu wykorzystania jednostek węglowych,
- wdrożenie energetyki jądrowej,
- rozwój sieci elektroenergetycznej poprzez m.in. wykorzystanie mechanizmów automatyzacji oraz zapewnienie wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa, a także dalszy wzrost udziału OZE i wykorzystanie potencjału magazynów energii,
- negocjacje zmian regulacji Unii Europejskiej w celu reformy mechanizmów polityki klimatycznej.
