Wywiad z Miłoszem Motyką, wiceministrem klimatu i środowiska.
Dla realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu potrzebujemy rozwoju energetyki odnawialnej, ale także dużych inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną, która powinna być przygotowana na dynamiczny rozwój OZE. W jaki sposób można ukierunkować ten rozwój, aby przebiegał w sposób zrównoważony?
W ministerstwie mamy świadomość, że dla realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu potrzebujemy zarówno rozwoju energetyki odnawialnej, jak i dużych inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną, zwłaszcza infrastrukturę sieciową i dyspozycyjne źródła wytwórcze, która powinna być przygotowana na dynamiczny rozwój OZE. Aktualne prognozy elektroenergetyczne wskazują, że w 2030 roku moce z OZE będą stanowić około połowę mocy zainstalowanych w KSE, a w 2040 roku – około 68 proc. Nastąpi więc około czterokrotny wzrost mocy zainstalowanej OZE w porównaniu ze stanem na koniec 2022 roku. Przyszły miks energetyczny, w tym wielkość mocy OZE w KSE, będą zależały od wielu czynników, np. poziomu zapotrzebowania na energię, rozwoju infrastruktury sieciowej, występowania źródeł bilansowych i magazynowych dla pogodozależnych OZE, rodzaju technologii OZE (i parametrów ich pracy), krajowego potencjału surowcowego (np. dostępności biomasy czy możliwości wykorzystania geotermii), cen energii, nakładów inwestycyjnych, dostępności komponentów, tempa realizacji projektów itp.
Wiemy, że rozwój i transformacja sektora energetycznego nie będą możliwe bez odpowiednich inwestycji w infrastrukturę przesyłową i dystrybucyjną. Dlatego, aby kreować przyjazne warunki zrównoważonego rozwoju w najbliższych latach, w ramach zobowiązań zawartych m.in. w KPO wejdą w życie przepisy zwiększające przejrzystość i przewidywalność procesu przyłączania do sieci elektroenergetycznych. Pracujemy nad wdrożeniem jednolitego zbioru przepisów opisującego procedury, terminy i kryteria stosowane przy ocenie wniosków o przyłączenie i decyzji o przyłączeniu.
Zajmujemy się też opracowaniem rozwiązań pozwalających na regularną aktualizację informacji o dostępnych zdolnościach przyłączeniowych sieci, ponieważ jesteśmy przekonani, że większa transparencja procesów przyłączeń, to jeden z elementów zrównoważonego rozwoju tego obszaru. Zamierzamy też na bieżąco monitorować i oceniać stan elektroenergetyki w zakresie możliwości pokrycia bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną, w tym mechanizmy zdolności wytwórczych czy oceny wystarczalności zasobów.
Operatorzy rozwijają sieci elektroenergetyczne na przyjęcie coraz większych ilości energii z OZE, choć też z powodów technicznych, czyli braku dostępnych mocy przyłączeniowych, niejednokrotnie zmuszeni są odmawiać przyłączenia nowych źródeł. Jakie dodatkowe możliwości wsparcia mogłoby zostać skierowane na rozwój sieci dystrybucyjnych, aby stworzyć lepsze warunki do rozwoju sektora OZE?
Rozwój OZE wymaga zwiększenia wysiłków na rzecz modernizacji i rozbudowy sieci elektroenergetycznych, bez których realizacja ambicji w zakresie transformacji energetycznej nie będzie możliwa, oraz rozwoju magazynowania energii. W ramach dotychczas podjętych działań wdrożono rozwiązania takie jak cable pooling czy linia bezpośrednia, które zwiększają możliwości korzystania z energii OZE. Wiemy też, że planowanie rozwoju infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej musi uwzględniać choćby prognozy rozbudowy sieci stacji ładowania samochodów elektrycznych, modernizację już istniejących sieci czy wymianę opomiarowania energii na liczniki inteligentne. Dalsze prace MKiŚ nad rzetelnie konstruowanymi ramami prawnymi procesów inwestycyjnych umożliwią również odpowiednie bilansowanie popytu i podaży, rozwój magazynów energii niezbędnych w przypadku dynamicznego rozwoju OZE czy DSR w ramach rynku mocy.
Mamy jednak świadomość, że samo prawodawstwo nie wystarczy. Konieczne będą poważne inwestycje. Według Karty Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki, potrzeby inwestycyjne to minimum 130 mld zł do roku 2030. Mając na względzie kontekst zwiększenia produkcji energii z OZE w naszym kraju, istotne jest wzmocnienie funkcjonowania i modernizacja sieci elektroenergetycznych. Dla nas inwestycje w tym obszarze są priorytetem. Obecnie w różnych programach dla operatorów czeka ponad 15 mld zł. Wsparcie dla operatorów uruchomiliśmy w ramach wszystkich najważniejszych źródeł finansowania, w tym ze środków europejskich, w programach polityki spójności, jak Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS 2021-2027) czy Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 (FEPW 2021-2027), gdzie dla operatorów czekają środki w kwocie blisko 5,5 mld zł. Wzmocnienie infrastruktury elektroenergetycznej jest jednym z najistotniejszych priorytetów Krajowego Planu Odbudowy, gdzie dla operatorów dystrybucyjnych i przesyłowego czeka około 7 mld zł. Kolejnym ważnym źródłem finansowania jest Fundusz Modernizacyjny, gdzie już teraz dla operatorów w zatwierdzonych i uruchomionych programach czekają środki finansowe w łącznej kwocie 3 mld zł.
Oczywiście operatorzy mówią o potrzebach wielokrotnie większych niż wskazane budżety, ale kwota ta jest jedynie „pulą otwarcia”. Obecnie przed zarządami operatorów stoi ogromne wyzwanie związane z przygotowaniem organizacji, którymi zarządzają, nie tylko do odpowiedniego przygotowania inwestycji – pozyskania wszystkich niezbędnych decyzji administracyjnych, wyłonienia wykonawców inwestycji itp., ale też efektywnego pozyskania i rozliczenia środków pomocowych, o których rozmawiamy. Dlatego będziemy bardzo uważnie przyglądać się, jak operatorzy radzą sobie z wykorzystywaniem środków finansowych, które dla nich czekają.
Transformacja sektora energetycznego wymaga aktualizacji rządowych dokumentów. Czy możemy spodziewać się w najbliższym czasie aktualizacji dokumentu ,,Polityka energetyczna Polski do 2040 r.” i czy przewidziane będą w tym zakresie szerokie konsultacje branżowe?
Rewizja PEP2040 i KPEiK jest nam co raz bardziej potrzebna, biorąc pod uwagę to, co działo się w ostatnich dwóch latach zarówno w polityce krajowej, jak i geopolitycznej czy unijnej (nowe cele klimatyczno-energetyczne na 2030 rok). ,,Polityka energetyczna Polski do 2040 r.” (PEP2040) będzie drugim w kolejności dokumentem, który zostanie zaktualizowany w ramach realizacji zobowiązań prawnych wynikający z regulacji krajowych. Oba strategiczne dokumenty MKIŚ będą spójne w kluczowych aspektach. W aktualizacji KPEiK oraz PEP2040 (w porównaniu z obecnymi dokumentami) w szczególności uwzględnione zostaną kwestie ukierunkowane na wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dalszą dywersyfikację technologiczną i dywersyfikację kierunków dostaw paliw importowanych, jak również zdynamizowanie rozwoju OZE, konsekwentne wdrażanie energetyki jądrowej oraz poprawę efektywności energetycznej.
Prognozy w aktualizacji PEP2040 czy KPEiK są wynikiem optymalizacji kosztowej i są opracowywane z perspektywy całego systemu energetycznego, przy uwzględnieniu wielokryterialnych czynników i uwarunkowań gospodarczych. Można interpretować je jako przybliżenie optymalnego pod kątem ekonomiczno-społecznym miksu energetycznego po najniższym koszcie dla gospodarki. Proszę jednak pamiętać, że przedstawione przez ministerstwo prognozy nie stanowią wartości granicznej, a dynamiczny przyrost w OZE nie może być utożsamiany z maksymalnym przyrostem w KSE.
Pełna aktualizacja dokumentów strategicznych dotycząca sektora energii będzie oparta na kompleksowych analizach wszystkich sektorów gospodarki. Prognozowane są m.in.: zapotrzebowanie na energię i surowce, rozwój poszczególnych technologii, aktywność gospodarcza w sektorach, skutki makroekonomiczne. Ważne dla nas jest uwzględnienie powiązań między sektorami, wykazanie poprawy efektywności energetycznej (oszczędność energii i poprawa wydajności) oraz redukcji emisji (w tym GHG) przy jednoczesnym wzroście gospodarczym.
Obszerność prognoz rzutuje na czasochłonność procesu. Pracujemy nad aktualizacją KPEiK (a w następnej kolejności PEP2040), która zgodnie z przepisami podlegać będzie konsultacjom publicznym i uzgodnieniom, zapewniając dostęp do procesu wszystkim interesariuszom.
PTPiREE współpracuje z resortem energii i klimatu na wielu płaszczyznach, przedstawiając propozycje i uwagi podsektora. Jak Pan Minister postrzega rolę stowarzyszeń branżowych w sektorze?
W ministerstwie na bieżąco konsultujemy się z różnymi organizacjami branżowymi (np. Towarzystwo Obrotu Energią czy wspomniane przez Państwa PTPiREE), których wiedza i doświadczenie mogą wesprzeć przygotowywania nowych rozwiązań prawnych. Organizacje takie są dla nas nieocenionym źródłem informacji z zakresu rynku energii. Choćby dzięki PTPiREE, od którego regularnie pozyskujemy dane dotyczące liczby zainstalowanych liczników zdalnego odczytu, możliwe jest dokładne monitorowanie realizacji harmonogramu wdrożenia inteligentnego opomiarowania – który to z kolei proces ma kluczowe znaczenie dla lepszego funkcjonowania naszego rynku energii i ułatwi integrację OZE w systemie.
Współpraca ze stowarzyszeniami branżowymi jest niezwykle ważna, aby mieć najświeższe i praktyczne informacje co do bieżącej sytuacji na rynku i stanowi dla ministerstwa, jak i dla mnie osobiście, bardzo istotny element wypracowywania optymalnych rozwiązań dla dynamicznego procesu transformacji polskiej energetyki.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Wojciech Tabiś
