Wywiad z Lesławem Winiarskim, kierownikiem projektu Operatora Informacji Rynku Energii i wicedyrektorem Biura Pomiarów Energii w Polskich Sieciach Elektroenergetycznych.
Czym będzie Centralny System Informacji Rynku Energii i jaka rola w jego funkcjonowaniu przypada PSE?
CSIRE to rozwiązanie informatyczne, które ma wspierać realizację procesów rynku energii, w tym przede wszystkim zmianę sprzedawcy. Jego wprowadzenie ustanawia nowelizacja Prawa energetycznego*. CSIRE będzie także miejscem rejestracji oraz udostępniania danych pomiarowych pochodzących z liczników energii w całej Polsce. To wszystko przy zachowaniu najsurowszych reguł bezpieczeństwa, w tym przepisów RODO, dotyczących ochrony danych osobowych.
CSIRE ujednolici sposób wymiany informacji na detalicznym rynku energii; obecnie dane są zbierane oraz udostępniane w niezestandaryzowany sposób, według różnych zasad oraz przy wykorzystaniu rozmaitych rozwiązań informatycznych, nawet w obrębie jednego przedsiębiorstwa. To skutkuje trudnościami w przepływie tych danych oraz dodatkowymi kosztami funkcjonowania rynku. Dzięki CSIRE dane będą zbierane, przetwarzane i udostępniane według jednolitych standardów – to kluczowe w energetyce przyszłości, w której rozwiązania informatyczne będą miały coraz większe znaczenie, a zachowanie standardów znacznie ułatwi funkcjonowanie uczestnikom rynku, co przełoży się też na ograniczenie kosztów.
Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, Polskie Sieci Elektroenergetyczne będą pełniły rolę Operatora Informacji Rynku Energii, czyli instytucji odpowiedzialnej za wdrożenie oraz administrowanie CSIRE. Nie będziemy natomiast zarządzać licznikami energii u odbiorców – to nadal pozostanie rolą OSD.
Jakie korzyści przyniesie wdrożenie CSIRE?
CSIRE to milowy krok umożliwiający wprowadzenie do polskiej energetyki nowoczesnych rozwiązań na rynku detalicznym. Dane odgrywają fundamentalną rolę w transformacji energetycznej, a CSIRE ma być rozwiązaniem, które umożliwi ich zbieranie i wykorzystywanie. Odbiorcy końcowi będą mieli zapewniony bezpłatny dostęp do swoich danych. Dzięki temu otrzymają narzędzie do świadomego podejmowania decyzji dotyczących swojego zużycia energii, np. o zmianie sprzedawcy, która docelowo będzie możliwa w ciągu doby – tak samo jak w przypadku przenoszenia numeru telefonu do nowego operatora telekomunikacyjnego. Od 2007 roku, gdy uwolniono rynek energii elektrycznej w naszym kraju, sprzedawcę zmieniło 900 tys. odbiorców (według danych Urzędu Regulacji Energetyki). Dla porównania w Wielkiej Brytanii w samym 2019 roku sprzedawcę zmieniło około 6 mln odbiorców.
CSIRE ułatwi także rozliczenia. Jako jedyne źródło danych do rozliczeń pozwoli na uniknięcie ewentualnych błędów oraz rozbieżności w rozliczeniach za sprzedaż oraz dystrybucję energii elektrycznej.
Zakładamy, że CSIRE istotnie wpłynie na rozwój rynku. Dzięki ujednoliceniu procesów i danych zmniejszy się bariera wejścia na rynek nowych podmiotów świadczących usługi odbiorcom końcowym. System otworzy także drogę do tworzenia nowych usług i ofert, takich jak np. taryfy dynamiczne. CSIRE umożliwi również efektywniejsze wykorzystanie zasobów KSE i planowanie pracy systemu elektroenergetycznego.
Jaki jest harmonogram wdrożenia?
CSIRE zacznie działać w ciągu trzech lat od daty wejścia w życie nowelizacji Prawa energetycznego. Prace projektowe już się rozpoczęły. W zeszłym roku opublikowaliśmy Standardy Wymiany Informacji, które określają główne założenia funkcjonowania systemu, przebieg procesów rynku energii realizowanych za pośrednictwem CSIRE oraz zakres wymienianych w ramach nich komunikatów. Cały czas prowadzimy ustalenia z uczestnikami rynku i administracją; proces przebiega sprawnie dzięki ich zaangażowaniu. Równolegle trwa postępowanie przetargowe na dostawcę IT, który wykona i wdroży CSIRE.
Co będzie największym wyzwaniem związanym z wdrożeniem CSIRE?
Dużym wyzwaniem jest zaprojektowanie procesów realizowanych za pośrednictwem CSIRE w taki sposób, aby były one przejrzyste, intuicyjne, szybkie oraz – co chyba najważniejsze – bezpieczne. Wdrażany system będzie przetwarzać ogromny wolumen informacji, w tym danych biznesowych oraz osobowych, które muszą być poddane szczególnym rygorom bezpieczeństwa. Istotna jest również specyfika detalicznego rynku energii elektrycznej, który w wielu kwestiach jest skomplikowany. Ogrom pracy – i to nie tylko po stronie PSE – będzie wymagała migracja danych. Operatorzy systemów dystrybucyjnych i sprzedawcy będą musieli dostosować sposób zbierania danych oraz ich zakres do nowych standardów. Trzy lata to wcale nie tak dużo na tak skomplikowane zadanie, jakim jest wdrożenie centralnej bazy informacji rynku energii. Dlatego zależy nam na zaangażowaniu uczestników rynku w ten proces i zachowaniu transparentności, aby nikt nie był zaskoczony swoimi nowymi obowiązkami. Pozwoli nam to również uniknąć potencjalnych błędów w projektowanych rozwiązaniach oraz zapewnić, że będą one kompletne.
Co na wprowadzeniu CSIRE zyskają sprzedawcy?
Najważniejsze będzie obniżenie bariery wejścia na rynek dla nowych podmiotów oraz ograniczenie kosztów funkcjonowania na nim, co przełoży się na zwiększenie konkurencyjności. Sprzedawcy będą mogli także – za zgodą klienta – uzyskać dostęp do danych pomiarowych, na podstawie których przygotują np. spersonalizowaną ofertę, dobrze dopasowaną do potrzeb każdego klienta.
Z czym będzie wiązało się wdrożenie i funkcjonowanie CSIRE dla OSD?
Dużo zaangażowania pod stronie OSD będzie wymagało wprowadzenie standardów wymiany informacji oraz dostosowanie wewnętrznych procedur do wymagań CSIRE. Widzimy zrozumienie rynku dla wagi tego projektu – OSD i sprzedawcy energii aktywnie uczestniczą w projektowaniu nowego rozwiązania.
Wśród korzyści można wymienić choćby ułatwienie realizacji ustawowych obowiązków nakładanych na OSD, np. rozliczanie miejsc bilansowania, a także jednolite zasady dostępu oraz jednoznaczny podział odpowiedzialności. Nie będzie także konieczności utrzymywania własnych interfejsów, co bywa bardzo kosztowne. CSIRE umożliwi również integrację procesów rynku detalicznego i rynków systemowych.
Jakie zmiany organizacyjne wprowadzono w PSE w związku z pełnieniem przez OSP roli OIRE?
W PSE powołano Wydział Realizacji CSIRE złożony ze specjalistów prowadzących wdrożenie rozwiązania. Równocześnie powstał projekt OIRE zapewniający zaangażowanie wielu różnych jednostek organizacyjnych PSE. W przypadku tak złożonego przedsięwzięcia jest ważne, żeby móc spojrzeć na nie z różnych perspektyw i taki cel udało się osiągnąć.
Nasz zespół odpowiada za koordynację projektu, ale jest to proces, którego nie realizujemy sami. Ze względu na jego złożoność i wpływ na cały rynek energii elektrycznej, od początku angażujemy w konsultacje przedstawicieli różnych grup interesariuszy, przede wszystkim operatorów systemów dystrybucyjnych, sprzedawców oraz Urzędu Regulacji Energetyki. Sukces wymaga wysiłku od wielu podmiotów.
Jak te kwestie rozwiązano w innych państwach?
Systemy takie jak CSIRE działają już w wielu europejskich krajach. Opierają się a różnych mechanizmach i rozwiązaniach, natomiast większość funkcjonalności jest podobna.
Zanim jeszcze przystąpiliśmy do przygotowań, dobrze przeanalizowaliśmy doświadczenia innych państw, przede wszystkim Danii, Norwegii, Estonii czy – wciąż wdrażającej system – Finlandii. Pozwoliło to na ocenę niezbędnych nakładów oraz korzyści, które realizacja CSIRE mogłaby przynieść różnym grupom interesariuszy: odbiorcom końcowym, sprzedawcom, dystrybutorom, niezależnym usługodawcom i w końcu operatorowi systemu przesyłowego. Z analiz wynika, że analogiczne rozwiązanie sprawdzi się również w Polsce. Jednocześnie korzystając z doświadczeń innych krajów możemy uniknąć wielu problemów oraz lepiej zidentyfikować obszary, które mogą wymagać szczególnego wysiłku. Jednym z nich jest bezpieczeństwo i ochrona danych. Od początku stosujemy założenia security and privacy by design, zgodnie z którymi ochrona użytkowników i ich danych będzie immanentną cechą systemu i jednym z jego fundamentów.
Czy zatem dane będą dostępne tylko dla odbiorców końcowych?
Każdy odbiorca będzie miał dostęp do swoich danych. Jednocześnie będzie mógł je udostępnić dowolnemu podmiotowi, np. nowemu sprzedawcy. Danę będą również udostępnianie podmiotom uprawnionym na mocy przepisów ustawy. Dodatkowo planujemy publikowanie danych zagregowanych.
Czy przewidywany jest dalszy rozwój funkcjonalności systemu?
Uruchomienie CSIRE na pewno nie zakończy prac nad tym narzędziem. Energetyka rozwija się tak dynamicznie, że trudno jest przewidzieć, jakie usługi będą wprowadzone w ciągu najbliższych lat. Dlatego projektowany przez nas system musi być elastyczny, co ma pozwoli na jego dalszy rozwój.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał: Wojciech Tabiś
*W czasie udzielania wywiadu projekt był procedowany przez Sejm, numer druku 808 – https://www.sejm.gov.pl
